قالب بتن

صفر تا صد هرچیزی که باید درباره قالب بتن بدانید!

از همان آغاز خلقت بشر همواره تهیه مسکن یکی از دغدغه‌های اصلی به شمار می‌رفت که نهایتاً سبب غارنشینی انسان شد. انسان اولیه می‌دانست برای در امان ماندن از گزند آسیب‌ها و حوادث باید سرپناهی داشته باشد که او را از محیط پیرامون جدا کند. با همین تصور ذاتی او یاد گرفت از ابزارهای در دسترس خود برای ساخت سرپناه استفاده کند. در نهایت یک جا نشینی و سکنی گزیدن در کنار رودخانه‌ها فرم جدیدی از سرپناه با عنوان «خانه» را در دفتر تاریخ تکامل زندگی انسان ثبت کرد. از گذشته‌های دور تا به امروز در تمام این مراحل، از ابزارهای مختلفی برای ساخت و ساز استفاده می‌شد. از شاخ و برگ درختان و ابزارهای ساده تا مصالح مدرن امروزی، همگی در برهه‌های زمانی مختلف نقش مؤثری بر صنعت ساخت  و ساز داشته‌اند. این روزها جدیدترین تکنولوژی‌ها در این صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرند و به همین دلیل، فرایند ساخت ساختمان‌ها تسهیل شده است. همان طور که می‌بینید تمام شهرهای بزرگ با آسمان خراش‌ها و برج‌های سر به فلک کشیده پر شده‌اند و روز به روز هم بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود. به نظر شما چه چیزی در این پیشرفت‌های چشمگیر نقش داشته است؟ قطعاً اثر تکنولوژی بر تولید ابزارآلات جدید یکی از مهم‌ترین نکات در ارتقاء سطح این حرفه بوده و سبب تسهیل این امر شده است. قالب بتن یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارها در ساخت و ساز است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.

بتن؛ پرکاربردترین مصالح در صنعت ساخت و ساز

بتن را به جراًت می‌توان پرکاربردترین مصالح ساختمانی دانست که اثری از آن را در تمام پروژه‌های ساختمانی مشاهده می‌کنید. این ماده که ترکیبی از سیمان پرتلند، شن، ماسه و آب است، در ابتدا به صورت یک مخلوط غلیظ تولید می‌شود. از آن جا که بتن با هدف افزایش استحکام استفاده می‌شود، حالت مایع آن نمی‌تواند کاربردی داشته باشد؛ اما زمانی که مدتی از ترکیب کردن اجزا با یکدیگر می‌گذرد، ترکیب سفت و مستحکمی ایجاد می‌شود که کاربردهای بسیاری دارد.

امروزه سازه‌های بتنی در سرتاسر دنیا به فراوانی ساخته می‌شوند و به سبب مزایایی که دارند، روز به روز هم بر تعداد آن‌ها افزوده خواهد شد. با این حال ممکن است تکنولوژی جدید، تغییراتی را در بتن‌های سنتی ایجاد کند تا ویژگی‌های خاصی متناسب با نوع معماری و نیازهای بشر تولید شوند. چند مورد از مهم‌ترین ویژگی‌های بتن به شرح  زیر هستند:

• پیش از هر چیز مهم‌ترین دلیل استفاده گسترده از بتن، در دسترس بودن مواد اولیه آن است. شن، ماسه، سیمان و آب به راحتی در دسترس هستند و می‌توان با ترکیب آن‌ها، بتن درست کرد. به همین خاطر بتن را در اغلب نقاط دنیا تولید کرده و مورد استفاده قرار می‌دهند.
• از سوی دیگر، بتن مقاومت بسیار خوبی دارد. در مقایسه با سایر مصالحی که برای سالیان طولانی در صنعت ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گرفتند، بتن قابلیت‌های ویژه‌ای دارد که نباید از آن‌ها غافل شد. این ماده در برابر انواع عوامل فرسایش نظیر آب و باد مقاوم است و همچنین مقاومت خوبی در برابر حرارت دارد.
• مجموع ویژگی‌های فوق سبب شده‌اند که بتن، دوام بالایی داشته باشد. سازه‌های بتنی کمتر از سایر سازه‌ها به ترمیم و بازسازی نیاز خواهند داشت.
• هزینه تمام شده بتن برای ساخت و ساز معقول و مقرون‌به‌صرفه است. به طور کلی بتن را می‌توان ارزان قیمت دانست.

چنین ویژگی‌هایی از بتن، ماده‌ای پرکاربرد ساخته‌اند که در جای جای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. حال برای آن که از بتن در ساختمان‌سازی استفاده شود، به امکانات و ابزارهای خاصی نیاز است که در ادامه درباره آن‌ها صحبت خواهیم کرد.

قالب بتن چیست؟

همان طور که گفته شد، بتن یکی از کاربردی‌ترین مصالح در ساختمان‌سازی و همچنین  ساخت انواع سازه‌های دیگر است که به فراوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. حال تهیه و استفاده از بتن، روش خاصی دارد که از آن طریق، می‌توان بتن را به ماده‌ای مستحکم و مقاوم تبدیل کرد.

قالب بتن یک وسیله دائمی و یا موقت است که برای فرم‌دهی به بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع برای آن که مخلوط تازه اماده شده بتن به ماده سفت و  سخت نهایی تبدیل شود، باید از قالب بتن استفاده کرد. قالب‌ها  به بتن فرم می‌دهند تا به شکل آن‌ها در بیاید. همچنین می‌توانند باعث جلوگیری از ترک خوردن بتن در فرایند خشک شدن شوند. حال با شناخت کاربردها، انواع و همچنین قیمت قالب بتن بیشتر با این ابزارها آشنا خواهید شد.

آشنایی با قالب بندی بتن

حال که با مفهوم قالب بتن آشنا شدید، حتماً مفهوم قالب بندی را نیز درک کرده‌اید. فرایندی که در آن قالب‌ها در کنار هم قرار گرفته و برای پر شدن از ملات بتن آماده می‌شوند، «قالب بندی» گفته می‌شود. علاوه بر خرید قالب بتن مناسب، استفاده از نیروی انسانی متخصص برای قالب بندی اصولی نیز یکی از نکات مهمی است که نباید فراموش شود؛ چرا که قالب بندی خود مزایایی برای ساخت یک سازه دارد که باید به درستی انجام شود. چند مورد از علل ضرورت قالب بندی اصولی را در ادامه بررسی کرده‌ایم:

• در صورتی که بتن به طور مستقیم در معرض هوای آزاد باشد، به سرعت رطوبت خود را از دست می‌دهد. این مسئله می‌تواند سبب کاهش کیفیت ساخت بتن شود. برای ممانعت از سرعت بالای از دست دادن رطوبت توسط بتن، از قالب بندی استفاده می‌شود.
• یکی دیگر از نکات مهم در بتن ریزی ساختمان، عایق بندی آن است. به منظور این کار، باید از قالب بندی بتن کمک بگیرید.
• همان طور که می‌دانید، برای بتن ریزی ساختمان و ساخت هر سازه بتنی، از میل گردها و ابزارهای این چنینی استفاده می‌شود. برای تثبیت این موارد و جلوگیری از جابه‌جا شدن آن‌ها لازم است از قالب بتن و قالب بندی استفاده شود.
• اغلب شیره بتن در صورت عدم قالب بندی مناسب نشت می‌کند. برای جلوگیری از نشت این شیره می‌توان از قالب بندی بتن استفاده کرد.
• چنان چه تنش‌های مکانیکی متعدد به بتن وارد شوند، باعث ایجاد تغییراتی در آن خواهند شد که از کیفیت آن کاسته می‌شود؛ بنابراین جلوگیری از وارد شدن تنش‌های متعدد مکانیکی می‌تواند به حفظ کیفیت بتن منجر شود. قالب بتن چنین کاری را انجام خواهد داد.

کاربردهای قالب بتن را بشناسید.

برای آن که آشنایی بیشتری با قالب بتن پیدا کنید، بد نیست مروری بر کاربردهای آن داشته باشیم. قالب‌های بتن با توجه به نوعشان، استفاده‌‌های مختلفی خواهند داشت. افزون بر انواع قالب بتن که بر اساس متریال سازنده دسته بندی می‌شوند، قالب‌ها را می‌توان بر اساس شکل و نحوه عملکردشان نیز تقسیم بندی کرد. در ادامه با ذکر نوع قالب بتن، کاربردهای آن‌ها را نیز شرح داده‌ایم.

قالب بتن مدولار

قالب بتن مدولار یکی از پرکاربردترین انواع قالب بتن است که به فراوانی در  صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع قالب بتن در ابعاد و اندازه‌های مختلف در بازار موجود است؛ با این حال می‌توان آن را به صورت اختصاصی و بر اساس نیاز مشتری ساخت. به طور معمول این قالب‌ها در ابعاد ۱، ۱.۵ و ۲ متر در ۱۰ و ۵۰ سانتی متر ساخته می‌شوند. اگر به ابعاد دیگری از قالب بتن مدولار نیاز دارید، می‌توانید آن‌ها را از تولیدکنندگان سفارش دهید.

قالب بتن مدولار کاربردهای متعددی در ساخت اجزای مختلف یک سازه دارد. از این قالب می‌توان در پروژه‌های ساخت و ساز ساده و پیچیده استفاده کرد. همچنین می‌توانید آن را با قالب‌های غیر مدولار ترکیب کرده و قالب بندی جدیدی بر حسب نیازتان ایجاد کنید. چند مورد از کاربردهای قالب بتن مدولار به شرح زیر است:

• قالب بندی فوندانسیون
• قالب بندی کف پوش
• قالب بندی سقف
• قالب بندی تیر، ستون و ...
• قالب بندی دیوار یک طرفه و دوطرفه
• قالب بندی دیوار برشی

 قالب بتن مدور

نوع دیگری از قالب بتن برای ساخت محفظه‌های بتنی مانند سیلوها استفاده می‌شود که به آن قالب مدور می‌گویند. در این نوع قالب‌ها قالب بتن و پشت بندها به صورت نورد تولید می‌شوند. اگر به قالب بندی مدور با قوس بالا نیاز داشته باشید، باید از قالب بتن کمانی استفاده کنید  که تسمه و استیفنرهای عرضی ندارد. به طور کلی خرید قالب بتن مدور به منظور ساخت محفضه‌های استوانه‌ای شکل انجام می‌شود.

فناوری ماشین‌های نورد الکتریکی و قوس فیزیکی شرایط را برای ساخت سازه‌های بتنی با قوس‌های بزرگ و کوچک را فراهم کرده است. امروزه طرح‌های قوسی پیچیده و سازه‌های منحنی خاص و منحصربه‌فردی با این روش تولید می‌شوند.

 قالب بتن خاص

چنان چه سازه های بتنی با قالب‎های معمولی نظیر قالب بتن مدولار قابل ساخت نباشند، باید از انواع دیگری از قالب بتن به نام «قالب بتن خاص» استفاده کرد. این قالب‌ها شکل از پیش تعیین شده‌ای ندارند و بسته به نیاز و سفارش مشتری ساخته می‌شوند. سازه‌هایی به شکل مثلث، چندضلعی‌های نامنظم، و سازه‌هایی با کنج‌های خاص باید از قالب بتن خاص استفاده کنند. توجه داشته باشید که این دسته‌بندی ارتباطی به متریال استفاده شده در قالب‌ها نداشته و تنها به فرم آن‎ها می‌پردازد.  از جمله کاربردهای قالب بتن خاص می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قالب بندی نیوجرسی
• قالب بندی ستون گرد
• قالب بندی جدول
• قالب بندی سر ستون پل ها
• قالب بندی دیوارهای پیش ساخته و ...

 قالب بتن فلزی

قالب بتن فلزی یکی از پرکاربرترین قالب‌های بتنی است که در همه  جای صنعت ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر چه کاربرد این نوع قالب در سال‌های اخیر به سبب مزایای متعدد آن‌ها افزایش یافته است، اما باید گفت که استفاده نادرست از قالب بتن فلزی سبب بروز خسارت‌های جبران‌نشدنی برای پروژه می‌شود. در ادامه مطلب به جزئیات قالب‌های فلزی خواهیم پرداخت. در این قسمت تنها به برخی از کاربردهای آن اشاره می‌کنیم:

• قالب بندی سنگفرش
• قالب بندی حصارها
• قالب بندی اتوبان‌ها و خیابان‌ها
• قالب بندی پیاده روها

تاریخچه استفاده از قالب بتن

مروری بر تاریخچه استفاده از قالب بتن می‌تواند اطلاعات مفید و جالبی از این ابزارهای کاربردی را به شما منتقل کند. اگر چه ممکن است فکر کنید که این ابزارها مربوط به دهه‌ها اخیر هستند، اما باید گفت که انواع ساده‌تر و متفاوت آن‌ها در صده‌های قبل نیز مورد استفاده قرار می‎گرفتند.

خانه‌های یکپارچه ادیسون در اواخر قرن ۱۹ یکی از پروژه‌هایی بود که از قالب بتن در آن‌ها استفاده شد. در واقع ادیسون با  تآسیس یک کارخانه تولید سیمان پرتلند، در صدد بود که به نحوی استفاده از سیمان را افزایش دهد تا بتواند محصولات خود را بفروشد. بنابراین ایده ساخت خانه‌های یکپارچه بتنی را مطرح کرد. این خانه‌ها با قالب بتن به صورت یکپارچه ساخته می‌شدند که البته نزدیک به ۲۳۰۰ قطعه قالب بتن در آن‌ها استفاده می‌شد. اگر چه این پروژه به دلیل درک اشتباه ادیسون از معماری با شکست مواجه شد، اما نمونه‌ای از استفاده گسترده از قالب بتن بود.

اگر به مجموعه ساختمانی «هبیتات» در شهر مونترال کانادا توجه کنید، آن را پیشرفت چشم‌گیری در صنعت ساخت و ساز سازه‌های بتنی می‌یابید. این مجموعه با استفاده از بیش از ۳۰۰ قالب بتن یکسان با چینش‌ها مختلف ساخته شده است. مجموعه هبیتات که در اواسط قرن بیست ساخته شد، یکی از نمادهای سازه‌های بتنی است که از نظر معماری اهمیت ویژه‌ای دارد.

با وجود این که قرن بیست را سرآغاز استفاده گسترده از قالب بتن می‌دانیم، اما فراموش نکنید که استفاده از بتن به سال‌ها پیش از میلاد باز می‌گردد و به کارگیری بتن در ساخت و ساز، برای امروز و دیروز نیست. بد نیست چند مورد از انواع قالب بتنی که در طول تاریخ مورد استفادع قرار می‌گرفتند را بررسی کنیم.

قالب بتن نی

به نظر می‎رسد یکی از نخستین قالب‌های بتنی که در طول تاریخ مورد استفاده قرار گرفته، با استفاده از نی ساخته می‌شده است.  رومیان که  از ۶۰۰ سال پش  از میلاد سازه‌های بتنی را با استفاده از مواد طبیعی مانند خاکستر آتشفشانی، آب دریا و آهک می‌ساختند، از نی به دلیل انعطاف‌پذیری بالای آن به عنوان قالب بتن استفاده می‌کردند. از سوی دیگر در دسترس بودن و هزینه کم نیز سبب استفاده هر چه بیشتر از سوی رومیان می‌شد.

قالب بتن چوبی

قالب بتن چوبی یکی از انواع قالب بتن است که استفاده از آن قدمت طولانی داشته و هنوز هم در برخی نقاط مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از آن که معایب  استفاده از نی به عنوان قالب بتن بروز پیدا کرد،  چوب به عنوان متریال بهتری برای ساخت قالب‌ها شناخته شد. به همین خاطر رفته رفته قالب بتن چوبی رواج پیدا کرده و مزایای آن آشکار گشت. این قالب‌ها دوام بیشتری داشتند و تا مدت‌ها می‌شد از آن‌ها استفاده کرد؛ با این حال پس از مدتی تاب بر می‌داشتند و در مجاورت رطوبت، پوسیده می‌شدند. چنین مواردی سبب تلاش بشر برای ساخت قالب بتنی با ویژگی‌های مطلوب‌‌تر شد.

قالب بتن پارچه ای

شاید عجیب به نظر برسد؛ اما در ابتدای دهه ۲۰ و در سال‌های ۱۹۰۰ تا مدتی بعد، از قالب‌های پارچه‌ای برای فرم دادن به بتن استفاده می‌شد. با بهره‌گیری از ایده اولیه قالب‌های تهیه شده از نی که انعطاف‌پذیر بودند، استفاده از پارچه به عنوان قالب بتن رواچ پیدا کرد. با استفاده از این قالب بتن لایه‌های متوالی از بتن ریخته شده و در استفاده از ملات و سایر هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود. خرید قالب بتنی پارچه ای منسوخ شده است.

ویژگی‌های یک قالب بتن باکیفیت چیست؟

همان طور که گفته شد، انواع قالب بتن در طول تاریخ مورد استفاده قرار می‌گرفتند که هز یک از آن‎ها ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد خود را داشتند. با این حال معایب برخی از آن‌ها سبب حذفشان از صحنه ساخت و ساز شد؛ در حالی که برخی دیگر از آن‌ها هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. بررسی ویژگی‌های قالب بتن خوب و قابل قبول به شما در درک این مسئله و علت عدم استفاده از برخی قالب‌ها کمک خواهد کرد. از سوی دیگر، با شناخت ویژگی‌های قالب بتن باکیفیت، می‌توانید بهترین مورد را برای انتخاب و خریداری، انتخاب کنید. چند مورد از مهم‌ترین ویژگی‌های قالب بتن باکیفیت را در ادامه بررسی کرده‌ایم:

• قالب بتن پیش از هر چیز باید تحمل بار بالایی داشته باشد. قالب‌هایی که تحمل بار کافی نداشته باشند، قابلیت استفاده در پروژه‌های بزرگ را ندارند. حتی بهتر است قالب‌ها از چیزی که بیان می‌شود، مقاوم‌تر باشند تا در صورت بروز اتفاقات غیرمنتظره، خسارت‌های جبران‌نشدنی رخ ندهد.
• قالب بتن باید وزن کمی داشته باشد تا بتوان آن را به آسانی جابه‌جا کرد. قالب‌های سنگین را نمی‌توان به راحتی حمل و به پروژه‌های مختلف منتقل کرد. این مسئله کار را برای نیروی انسانی سخت خواهد کرد.
• قیمت قالب بتن یکی از مهم‌ترین فاکتورها در خرید قالب بتن است. به هز میزان که قیمت قالب بتن کمتر باشد، طبیعتاً تمایل برای خرید آن بیشتر خواهد شد. با این حال این مسئله نباید از کیفیت آن بکاهد. از سوی دیگر، باید بدانید که منظور ما از هزینه، هزینه تمام شده برای کل پروژه یا مجموع چندین پروژه است.
• قابلیت استفاده مجدد یکی از ویژگی‌های قابل توجه قالب بتن است. چنان چه بتوانید چندین مرتبه از قالب بتن استفاده کنید، هزینه تمام شده برای پروژه‌های شما نیز کاهش خواهد یافت؛ چرا که مجبور نخواهید بود برای هر پروژه قالب بتن خریداری کنید.
• دوام و ماندگاری قالب بتن از دیگر نکاتی است که باید در نظر داشته باشید. مواردی مثل قالب فلزی بتن دوام و ماندگاری بالایی دارند و این نیز دلیلی بر کاهش هزینه‌ها خواهد بود. می‌توانید بارها و بارها از این قالب‌ها استفاده کنید.
• قالب بتن باید شکل خود را در هر حالتی حفظ کند. قالبی که پس از یک بار استفاده دچار تغییر شکل می‌شود، انتخاب مناسبی برای خرید قالب بتن نخواهد بود.
• جنس قالب بتن نباید تاًثیری بر کیفیت بتن داشته باشد. واکنش دادن قالب بتن با محتویات آن می‌تواند باعث آسیب دیدن ترکیب بتن شود.
• قالب بتن باید اتصالات ضد نشت بتن داشته باشد.

حال با بررسی این نکات در قالب‌هایی که در ادامه معرفی می‌شوند، می‌توانید بهترین آن‌ها را پیدا کنید. به نظر شما کدام قالب بتن از سایر انواع آن بهتر است؟

انواع مختلف قالب بتن کدام‌اند؟

قالب بتن انواع گوناگونی دارد که هر یک از آن‌ها بسته به ویژگی‌ها و مزایا، برای موقعیت‌های مختلف به کار گرفته می‎‌شوند. شناخت هر یک از این قالب‌ها به شما در شناخت آن‌ها و نهایتاً انتخاب بهترین گزینه کمک خواهد کرد. باید بدانید که قالب‌ها بر اساس موارد مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. به عنوان مثال یک دسته بندی بر اساس کاربرد قالب‌ها انجام می‌شود و تقسیم بندی دیگری نیز بر اساس متریال سازنده آن‌ها انجام خواهد شد. در ادامه هر  یک از انواع قالب بتن که امروزه استفاده می‌شوند را به طور مفصل شرح داده ایم.

 قالب بتن چوبی

همان طور که پیش تر گفتیم، قالب بتن چوبی یکی از انواع قالب بتن است که از سال‌ها پیش تا کنون به عنوان یکی از گزینه‌های موجود برای قالب بندی استفاده می‌شود. در این نوع قالب بندی مجموعه ای ازتخته‌های چوبی در کنار هم قرار گرفته و به هم متصل می‌شوند تا فرمی پیوسته ایجاد شود. از تخته‌های سه لا نیز برای ثابت کردن تخته‌ها استفاده می‌شود. برای آن که بهترین قالب‌های چوبی برای پروژه‌های مختلف انتخاب شوند، باید مواردی که در ادامه بیان می‌کنیم، در نظر گرفته شوند:

• اندازه کلی سازه
• ضریب پایداری تیر و ستون
• تحمل و مقاومت
• میزان رطوبت محیط
• مدت زمان بار

در صورتی که چنین مواردی در ویژگی‌های ساختمان با ویژگی‌های چوب مطابقت داشته باشند، می‌توان از چوب برای قالب بندی استفاده کرد. با این حال امروزه در بسیاری از پروژه‌ها گزینه‌های بهتری هم برای قالب بندی وجود دارند. از قالب بندی چوبی می‌توان در قسمت‌های مختلف ساختمان سازی استفاده کرد که چند مورد از آن‌ها را در ادامه بررسی کرده‌ایم:

• قالب بندی پایه
• قالب تیر اصلی
• قالب بندی ستون
• قالب بندی سقف

مزایای استفاده از قالب بتن چوبی

قالب چوبی مزایایی دارد که استفاده از آن را به گزینه‌ای مطلوب و ایده آل تبدیل می‌کند. با این حال، این مزایا به پروژه‌های کوچک با هزینه نیروی انسانی کم مربوط می‌شوند. در پروژه‌های ساخت و ساز کوچک، استفاده از قالب چوبی هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. قیمت قالب بتنی چوبی نسبت به سایر انواع قالب‌ها ارزان‌تر خواهد بود. از سوی دیگر استفاده از این قالب‌ها آسان است و به راحتی می‌توان فرایند قالب بندی را انجام داد. یکی از ویژگی‌های مهم قالب چوبی که از مزایای آن به حساب می‌آید، حمل آسان آن است. این قالب‌ها آن قدر سنگین نیستند که نتوان آن‌ها را به آسانی جا به جا کرد. خرید قالب بتنی چوبی در برخی پروژه‌ها می‌تواند مطلوب باشد.

 معایب قالب بندی چوبی 

با وجود مزایایی که درباره آن‌ها صحبت کردیم، قالب‌های چوبی معایبی نیز دارند که  سبب کاهش کاربرد آن‌ها در پروژه‌های ساختمانی شده‌اند. همان طور که گفته شد، قالب بتن چوبی برای ساخت و سازهایی در مقیاس کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد و در پروژه‌های عظیم ساختمانی استفاده از این نوع قالب بندی صرفه اقتصادی ندارد.

زمانی که برای پروژه‌های بزرگ اقدام به تهیه ابزار و تجهیزات می‌شود، ترجیح بر استفاده از ابزارهایی با قابلیت استفاده مجدد است. از آن جا که قالب بتن چوبی دوام زیادی ندارد و پس از مدتی دچار فرسایش می‌شود، استفاده از آن‌ها برای چندین و چند پروژه مکرر امکان‌پذیر نیست. حتی ممکن است برای قالب بندی نقاط مختلف بنا، نتوان از قالب‌های مشترک استفاده کرد. به همین دلیل است که قالب های چوبی برای ساخت بناهای عظیم مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. قالب های چوبی پس از مدتی دچار پوسیدگی شده و تاب بر می‌دارند. از سوی دیگر، بخش قابل توجهی از آن‌ها نیز پس از ساخت، به دلیل نقص دور ریخته می‌شوند. مجموع این موارد باعث شده که قالب چوبی انتخاب مقرون به صرفه‌ای نباشد. بنابراین اگر چه قیمت قالب بتنی چوبی کمتر است، اما در نهایت هزینه بیشتری خواهد داشت.

قالب بتن پلاستیکی

• یکی از انواع نسبتاً رایج قالب بتن که در ساخت و ساز به فراوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، قالب بتن پلاستیکی است. جالب است بدانید که بدنه قالب پلاستیکی بتن نیز از جنس فلز است؛ اما پوششی از جنس پلیمر بر روی آن کشیده می‌شود که سبب شناخته شدن آن با نام قالب بتن پلاستیکی شده است. قالب بتنی پلاستیکی مزایایی دارد که به آن‌ها خواهیم پرداخت:
• نخستین مزیت قالب بتن پلاستیکی، وزن کم آن است. سبک بودن قالب بتن پلاستیکی سبب سهولت در جابه‌جایی آن می‌شود؛ به همین خاطر قالب پلاستیکی را می‌توان به راحتی از نقطه‌ای به نقطه دیگر برد. همچنین به هر میزان که سازه سبک تر باشد، روند ساخت و ساز آسان تر پیش خواهد رفت.
• قالب‌های پلاستیکی در برابر سرما و گرما مقاوم هستند. از همین رو، می‌توان از آن‌ها در مناطق سردسیری و گرمسیری استفاده کرد. این قالب‌ها نقش یک عایق را ایفا کرده و از انتقال درمای کم یا زیاد جلوگیری می‌کنند. همان طور که می‌دانید، یکی از چالش‌های بتن ریزی در مناطق سردسیری، یخ زدگی بتن است. قالب بتن پلاستیکی از ملات بتن در برابر بروز چنین مشکلاتی جلوگیری می‌کند. همچنین در مناطق بسیار گرم، تبخیر سریع اب در سطح بتن می‌تواند باعث خشک شدن و ترک خوردن آن شود. چنین مشکلی نیز با استفاده از قالب بتن پلاستیکی حل می‌شود.
• پس از باز کردن قالب بتن پلاستیکی نیازی به تمیز کردن آن نخواهد بود؛ چرا که به راحتی از بتن جدا خواهد شد و مثل روز اول، برای استفاده مجدد آماده است. این مسئله ممکن است برای برخی  افراد دلیلی بر خرید قالب بتنی پلاستیکی باشد.

با وجود مزایایی که از آن‌ها صحبت کردیم، قالب بتن پلاستیکی معایبی نیز دارد که بسیار مهم و حائز اهمیت‌اند. چند مورد از آن‌ها را در ادامه بیان کرده‌ایم:

• قالب بتن پلاستیکی انتخاب خوبی برای پروژه‌های ساختمانی عظیم و بزرگ نیست؛ چرا که این قالب‌ها استحکام و مقاومت کافی را ندارند. همان طور که پیش تر گفتیم، وزن این قالب‌ها نیز در مقایسه با قالب‌های فلزی کمتر است. مقاومت آن‌ها نیز برای تحمل بار وارده کمتر از قالب‌های فلزی است. در سازه‌های گسترده‌ای که فشار بار وارده بر قالب بتن بسیار زیاد است، استفاده از قالب پلاستیکی توصیه نمی‌شود.
• دوام و ماندگاری قالب پلاستیکی نسبت به قالب فلزی کمتر است. تعداد دفعاتی که می‌توانید از قالب پلاستیکی برای قالب‌بندی استفاده کنید، کمتر از این تعداد در قالب‌ها فلزی است. به همین دلیل، می‌توان گفت که این قالب‌ها صرفه اقتصادی ندارند.

قالب بتن فلزی

پس از معرفی انواع قالب بتن، به خرید قالب فلزی بتن می‌رسیم که پرکاربردترین نوع قالب بتن در صنعت ساخت و ساز به حساب می‌آید. این قالب‌ها از جنس فولاد ساخته می‌شوند و به سبب مزایای متعددی که دارند، در صنعت ساخت و ساز مورد توجه قرار گرفته‌اند. قالب بتن فلزی را می‌توان در نقاط مختلف مورد استفاده قرار داد که در ادامه به آن‎ها می‌پردازیم. پیش از آن بهتر است به مزایا و معایب خرید قالب فلزی بتن بپردازیم.

مزایای قالب فلزی بتن

پس  از آن که بشر استفاده از متریال‌های گوناگون برای ساخت قالب بتن را امتحان کرد، نهایتاً به بهترین نوع آن یعنی قالب فلزی بتن رسید. پیش از آن، قالب های چوبی رایج ترین انواع قالب بتن بودند که در تمام پروژه‌های بتنی استفاده می‌شدند؛ اما معایبی در آن‌ها وجود داشت که پیش تر به آن‌ها اشاره کردیم. همین مسئله سبب پیدایش قالب‌های فلزی شد. البته دستیابی به دانش تولید فولاد به عنوان آلیاژی کاربردی نیز تاًثیر به سزایی در این زمینه داشت. حال بیایید مزایای قالب بتن فلزی را بررسی کنیم:

• قالب فلزی بتن همان طور که پیش تر به آن اشاره شد، از جنس فولاد است و طبیعتاً مزایای استفاده از این آلیاژ را داراست. فولاد فلزی مقاوم، بادوام و کاربردی است که در جای جای صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقاومت بالای این فلز در برابر رطوبت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است که برتری آن نسبت به آهن را اثبات می‌کند. از سوی دیگر ترکیب کربن با آهن، مقاومت آن را تا حد بسیار زیادی افزایش داده در موقعیت بهتری نسبت به آهن قرار داشته باشد.
• همان طور که می‌دانید، قالب بتنی اغلب تحت فشار فراوانی قرار می‌گیرد و متحمل وزن بالایی از بار ساختمان می‌شود؛ بنابراین در صورتی که مقاومت کافی را نداشته باشد، ضمن آسیب به قالب‌بندی، ممکن است باعث تخریب سایر قسمت‌های سازه شده و هزینه زیادی را تحمیل کند. به همین خاطر استفاده از قالب فلزی بتن به سبب مقاومت بالا، توصیه می‌شود. این قالب‌ها تحمل بالایی داشته و می‌توانند وزن زیادی از بار را تحمل کنند.
• یکی از مواردی که در تاریخ ساخت بتن و قالب بندی آن حائز اهمیت بوده، چسبیدن بتن به قالب آن است. در برخی متریال‌های موجود، ملات بتن در حین خشک شدن به قالب بتنی می‌چسبد و جدا کردن قالب از آن با مشکل مواجه خواهد شد. این در حالی است که قالب فلزی بتن این مشکل را رفع کرده و می‌توانید بدون نگرانی از چسبیدن بتن به قالب، از آن استفاده کنید.
• قالب فلزی بتن قابل حمل است. می‌توانید قالب‌های فلزی را به آسانی جابه‌جا کرده و در محیط‌های مختلف به کار بگیرید. با وجود آن که به نظر می‎رسد قالب فلزی بتن با توجه به جنس، وزن زیادی داشته باشد، اما باید گفت به سبب ساخته شدن از قطعات مختلف، قابل حمل است.
• یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که از یک قالب بتن باکیفیت انتظار داریم، سادگی در استفاده است. چنان چه یک قالب بتنی فرایند پیچیده ای برای نصب و راه اندازی داشته باشد، استفاده از آن سخت خواهد بود و در نتیجه، به زمان و صرف هزینه بیشتری نیاز خواهد داشت. قلب فلزی بتن یکی از انواع قالب های فلزی است که به آسانی و سهولت نصب و راه اندازی می شود.
• ویژگی هایی نظیر استفاده آسان و نصب بی دردسر سبب شده که سرعت انجام کار با استفاده از قالب بتن فلزی بسیار بالاتر از سایر انواع قالب ها باشد. به کمک این نوع قالب می‌توان بتن ریزی را با سرعت بیشتری انجام داد.
• باید بدانید که قالب فلزی بتن در برابر حریق مقاوم است و در صورت بروز آتش‌سوزی، آسیب نمی‌بیند. این نیز می‌تواند یکی از مزایای قالب فلزی بتن باشد که سبب استفاده روز افزون از آن می‌شود.
• قالب فلزی را می‌توان بارها و بارها در پروژه‌های ساختمانی مختلف مورد استفاده قرار داد. تکرارپذیری از جمله ویژگی‌های مثبت قالب فلزی بتن است که به نوعی یک تیر و چند نشان به حساب می‌آید. مجریان پروژه‌های ساختمانی استفاده چند باره از قالب فلزی بتن را برای کاهش هزینه‌ها انتخاب می‌کنند.
• یکی از مهم ترین ویژگی‌ها، قیمت قالب فلزی بتن است. اگر تمام هزینه های خرید و نصب قالب های فلزی بتن را محاسبه کنید، خواهید دید که در نهایت، استفاده از آن‌ها کاملاً اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه است. قالب فلزی بتن را یک بار خریداری می‌کنید و برای چندین پروژه ساختمانی از آن‌ها استفاده خواهید کرد. به همین دلیل قیمت قالب فلزی بتن بسیار کمتر از انواع دیگر قالب بتنی خواهد بود.

 معایب قالب فلزی

با وجود مزایایی که برای قالب بتنی از جنس فلز بیان می‌شود، معایبی نیز برای آن‌ها قید می‌شود که برای خرید قالب فلزی بتن، باید در نظر بگیرید. اگر چه این موارد به طور کلی تاًثیری بر کارکرد قالب بتن نخواهند داشت؛ اما بهتر است بر آن‌ها اشراف داشته باشید.

• قالب فلزی بتن در آغاز راه هزینه زیادی برایتان خواهد داشت. قیمت قالب فلزی بتن به سبب ویژگی‌های آن بیشتر از سایر انواع قالب بتن خواهد بود. بدیهی است که قالب‌های فولادی نسبت به قالب‌های چوبی یا پلاستیکی هزینه بیشتری خواهند داشت. البته این مسئله با استفاده مکرر از قالب فلزی جبران خواهد شد و مجموع هزینه تمام شده کاهش می‌یابد.
• وزن قالب فلزی در مقایسه با سایر انواع قالب‌ها بیشتر است. با وجود آن که گفته شد قالب فلزی بتن به راحتی قابل حمل است، وزن بالای آن نیز قابل ذکر است. با این حال، تشکیل شدن از قطعات مختلف سبب شده که جا به جا کردن آن‌ها راحت باشد.
• باید بدانید که فولاد به سبب آن که قسمت اعظم آن از آهن تشکیل شده، رسانای حرارت است و به آسانی آن را منتقل می‌کند. بنابراین با افزایش دما نمی‌تواند عایقی در برابر آن باشد. این مسئله در برخی پروژه های بتنی باید مورد توجه قرار گیرد.

به نظر نمی‌رسد به جز موارد گفته شده، معایب دیگری درباره قالب فلزی بتن وجود داشته باشد. با بررسی مزایا و معایب این نوع قالب بتن و همچنین مقایسه آن‌ها با سایر انواع قالب بتن، در می‌یابید که بهترین قالب بتن برای استفاده در پروژه‌های عظیم ساختمانی و همچنین ساخت و سازهای متداول، قالب فلزی است. به همین خاطر است که امروزه نزدیک به ۹۰ درصد از پروژه ها با همین قالب‌ها پیش می‌روند. نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره داشته باشیم این است که استفاده نادرست از قالب فلزی بتن می‌تواند خسارت‌های سنگینی برای پروژه داشته باشد؛ به همین دلیل، خرید قالب بتن باکیفیت و همچنین کمک گرفتن از نیروی انسانی ماهر و باتجربه برای کسب بهترین نتیجه توصیه می‌شود.

 انواع قالب فلزی بتن کدام‌اند؟

قالب فلزی بتن انواع گوناگونی دارد که هر یک از آن‌ها برای محیط‌های خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آن جا که بتن در ساخت موارد متعددی کاربرد دارد، بنابراین قالب بتن را نیز تنها منحصر به ساختمان سازی دانست. در هر نوع سازه‌ای که از بتن استفاده شود، قطعاً قالب بتن نیز نقش دارد. در ادامه چند مورد از انواع قالب بتن فلزی را نام برده و به اختصار شرح داده‌ایم.

قالب فلزی ثابت

یکی از انواع قالب بتن فلزی، قالب فلزی ثابت است. این قالب‌ها با ملات بتن خیس پر می‌شوند و عمدتاً به منظور ثابت نگه داشتن میلگردها در سازه استفاده می‌شوند.

 قالب بالارونده

قالب فلزی بالارونده روشی جدید برای ساخت دیوارهای بتنی با ارتفاع زیاد است. در گذشته قالب‌هایی در دو طرف سازه قرار داده می‌شدند تا عملیات بتن ریزی به درستی انجام شود؛ اما امروزه از روش دیگری برای این کار استفاده می‌شود. قالب‌های بالارونده کار را برای انجام این فرایند تسهیل کرده‌اند.پس از قرار گرفتن این قالب‌ها، بتن ریزی آغاز می‌شود و پس از تکمیل یک مرحله، به کمک بالابر و جک هیدرولیکی می‌توان قالب بتن را برای مرحله بعد، بالا برد. این نوع قالب فلزی بتن توانسته تحولات چشمگیری در این حوزه ایجاد کرده و سرعت ابتن ریزی را تا حد مطلوبی افزایش دهد.

 قالب لغزان

قالب لغزنده یا لغزان نوعی از قالب بتن است که عملکردی شبیه به قالب بالارونده دارد؛ با این تفاوت که قالب بندی و بتن ریزی در این روش تقریباً پیوسته است. در این روش نیازی به داربست بندی اطراف سازه نخواهد بود و فرایند تسهیل خواهد شد. برای ساخت مقاطع بتنی بلند و مرتفع، قالب لغزنده در تماس با بتن قرار گرفته و بدون فاصله گرفتن از آن، لیز می‌خورد. به این ترتیب، ساخت مقطع مرتفع آهسته و پیوسته پیش خواهد رفت. به طور کلی این روش قالب بندی سریع‌تر از قالب بندی بالارونده عمل می‌کند.

نتیجه گیری

اگر چه خرید قالب بتن باید با توجه به نیازهای پروژه و ویژگی‌های قالب بتن انجام شود؛ اما به طور کلی قالب فلزی بتن را می‌توان بهترین و پرکاربردترین نوع قالب بتن دانست که استفاده از آن محدودیتی ندارد. با توجه به وضعیت مطلوب کشور ما در داشتن کارخانجات آهن و فولاد، این نوع قالب‌ها به فراوانی در دسترس‌اند و قیمت قالب بتن نیز در حد مطلوبی است. به همین خاطر خرید قالب فلزی بتن کار سختی نخواهد بود. امید است با تحقیق و بررسی بتوانید بهترین نوع قالب بتن را انتخاب و خریداری کنید.